نزیکە په‌نجا ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان، پێشنیازی ئه‌م پڕۆژه یاسایه‌یان كردووه تاوەکو له په‌رله‌مان په‌سند بكرێت و وه‌ك یاسا كاری پێ بكرێت. پڕۆژه‌كه له په‌رله‌مان خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆ كراوه و ماوه‌ته‌وه لیژنه‌كان راپۆرتی خۆیان له باره‌یه‌وه ئاماده بكه‌ن و دواتر له دوای خوێندنه‌وه‌ی دووه‌م و گفتوگۆكردنی په‌سند بكرێت.
دەقی پێشنیازە یاسای رێكخستنی میدیای ئەلیكترۆنی لە هەرێمی كوردستان – عێراق
بەناوی خودای بەخشەندە و میهرەبان
بەناوی گەلەوە
پەرلەمانی كوردستانی – عێراق
پشت بە حوكمی بڕگەی (١) لە مادەی (56)ی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ژمارە (١)ی ساڵی ١٩٩٢ی هەموار كراو و لە سەر پێشنیاری ژمارەی یاسایی ئەندامانی پەرلەمانی كوردستان – عێراق لە دانیشتنی ژمارە (…) رۆژی …. بڕیاری دەرچواندنی ئەم یاسایەی دا:
یاسای رێكخستنی میدیای ئەلكترۆنی لە هەرێمی كوردستان – عێراق
مادەی (1): مەبەستی ئەو دەستەواژە و زاراوانەی لەم یاسایەدا هاتووە ماناكانی لە بەرامبەریان نووسراوە:
حكومەت: حكومەتی هەرێمی كوردستان-عێراق
هەرێم: هەرێمی كوردستان-عێراق
سەندیكا: سەندیكای سەندیكای رۆژنامەنوسانی كوردستان
میدیای ئەلكترۆنی: هەرچالاكییەكی راگەیاندن كە تێدا بابەت و خزمەتگوزاری میدیایی پەخش یان بڵاوبكرێتەوە كە ناوەرۆكێكی ئەلكترۆنی هەیە، بەرهەم دەهێنرێ یا گەشەی پێدەدری یا نوێدەكرێتەوە دەستاودەستی پێدەكرێ و لەرێی تۆڕی زانیاری نێودەولەتی “ئینتەرنێت” یا هەر تۆڕێكی تری پەیوەندییكردن پەخش و بلاودەكرێتەوە.
بڵاوكردنەوەی ئەلكترۆنی: گواستنەوە یان پەخش یان ناردن و یاخود وەرگرتنی چالاكی مێدیایی ئەلكترۆنی و ئەو بابەتانەی كە لە رێگەی لاپەڕە و ئەكاونتەكانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و گروپەكانی ناو ئامرازەكانی پەیوەندیكردن یان هەر تۆڕێكی دیكەی پەیوەندیكردن بەهۆی بەكارهێنانی ئامێر و جێبەجێكاری (ئاپ (APPی ئەلكترۆنی سروشتەكەی هەر جۆرێك بێت یان هەر ئامرازێكی دیكەی تەكنیكی مۆدێرن بەو ئامانجەی لەلایەن خەڵكەوە دەستاودەستی پێ بكرێت.
دۆمینی ئەلكترۆنی: ئەو دۆمینە تۆماركراوەیە لە تۆڕی ئینتەرنێت یان هەر تۆڕێكی دیكەی پەیوەندییكردن كە لە رێگەیەوە داخلی پێگەكە دەبیت.
پێگەی میدیای ئەلكترۆنی: لاپەڕە یان بەستەر یان پێگە یان ئەپلیكەیشنی ئەلكترۆنی دەگرێتەوە كە ناوێكی دیاریكراوی هەیە وبەناونیشان (دۆمێنێك)ێكی دیاریكراو دادەمەزرێ و لە رێگەی تۆڕی ئینتەرنێتەوە یان هەر تۆڕێكی دیكەوە بەكاردێ.
بابەتی ئەلكترۆنی: هەر بابەتێكی نوسراو یان بیستراو یان بینراوی وەستاو یان جولاو یان تێكەڵەیەك لەوانەی باسكران و لە رێگەی ئامرازی ئەلكترۆنیەوە بەرهەم دەهێنرێت و لە تۆڕەكانی ئینتەرنێت یان تۆڕەكانی دیكەوە بڵاوبكرێتەوە.
رۆژنامەی ئەلكترۆنی (صحیفە الكترونیە): وێبسایت یان ئامرازیەكی ئەلكترۆنییە كە لە رێگەیەوە ناوەڕۆكێكی ئەلكترۆنی بڵاودەكرێتەوە و خۆی لە هەواڵ و بابەت و وتارو ژانرە رۆژنامەنووسیەكانی دیكەدا دەبینێتەوە جا لەكاتێكی دیاریكراودا بێت یان دیارینەكراو.
خزمەتگوازارییەكان یان ریكلامی بازرگانی بەشێوەی ئەلكترۆنی: هەر ناوەڕۆكێك كە بانگەشە بۆ كار و خزمەتگوزاری یان بەرهەم یان كەسانێك بكا لە رێگەی تۆڕی ئینتەرنێت یان هەر تۆڕێكی دیكەی ئەلكترۆنیەوە.
خاوەنی (وێبسایت) یان پێگەی ئەلكترۆنی: كەسی سروشتی یان مەعنەوەی یە كە وێبسایتەكە یان ئامرازە ئەلكترۆنیەكە بە ناویەوە تۆماركراوە.
سەرنووسەری پێگەی ئەلكترۆنی : كەسێكی سروشتییە كە خاوەنی وێبسایتەكە دیاری دەكات و لەبەرامبەر دامودەزگا كارگێڕی و دادوەرییەكاندا لە ناوەڕۆكی وێبسایتەكەدا بەرپرسە.
مادەی (2): میدیای ئەلكترۆنی بە یەكێك لە پێكهێنەرەكانی سیستمی میدیایی هەرێم دادەنرێت، بەپێی بڕگەكانی ئەم یاسایە هەموو كەسێك ئازاد لە بەكارهێنانی، هیچ سانسۆرێكی پێش وەختە دانارێت بۆ ئەو بابەتانەی لە رێگەی میدیای ئەلكترۆنیەوە یان هەر تۆڕێكی دیكەی ئەلكترۆنیەوە پەخش و بڵاودەكرێتەوە.
مادەی (3): بۆ دروستكردن یا دامەزراندنی پێگەی ئەلیكترۆنی، پیویستە خاوەنی ئیمتیاز یا دامەزرێنەری وێبسایتەكە راگەیەندراوێك بڵاوبكاتەوە تیایدا ئاماژە بەئامنجی دامەزراندنی وێبسایتەكە و ناو و نازناو و رەگەزنامە و شوێنی نیشتەجێبوونی خۆی و سەرنووسەرەكەی و ناو وزمانی نووسینی پێگە ئەلكترۆنییەكە بكات، راگەیەندراوەكە لەسەندیكای رۆژنامەنووسان تۆماردەكرێ و بەبەیانی دامەزراندنی پێگە ئەلكترۆنییەكە دادەنرێت.
مادەی (4): ئەم یاسایە بەسەر ئەم وێبسایت ومیدیا ئەلكترۆنیانەی خوارەوەدا جێبەجێ دەكرێت:
خانەكانی بڵاوكردنەوەی ئەلكترۆنی.
خزمەتگوازرییەكانی بڵاوكردنەوەی هەواڵ و ئاژانسەكانی دەنگوباسی ئەلكترۆنی.
رۆژنامە ئەلكترۆنییەكان.
وێبسایتەكانی رۆژنامە وەرەقی و كەناڵە بینراو و بیستراوەكان و پیگە ئەلكترۆنییەكانی ریكلامی بازرگانی.
پێگەی ئەلیكترۆنی رێكخراو وكۆمپانیا بازرگانییەكان.
مالپەری ئەلكترۆنی دامەزراوە حكومی و فەرمییەكان.
وێبسایتە كەسییەكان و لاپەڕە و ئەكاونتەكانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و گروپەكانی ناو ئامرازەكانی پەیوەندیكردن.
مادەی (5): دامودەزگاكانی حكومەت و دەستە گشتییەكان و هەر لایەنێكی دیكەی حكومی و رێكخراوەكان و سەندیكا و یەكێتیەكان و كۆمپانیاكان دەتوانن لە ماوەی شەست (60) رۆژدا بەپێی ئەم یاسا سەندیكا لە كردنەوەی وێبسایتەكەیان یان دەزگا میدیا ئەلكترۆنیەكەیان ئاگادار بكەنەوە و سەرنووسەرەكەی بناسێنن.
مادەی (6): خاوەنی ئیمتیاز یا دامەزرێنەری مالپەری ئەلیكترۆنی پێویستە ئەم مەرجانەی تێدا بێ:
دەبێ هەڵگری ناسنامەی عێراقی بێت.
دەبێ سەرچاوەی داراییەكەی دیار بێت.
تەمەنی لە ٢١ ساڵ كەمتر نەبێ و لەرووی یاساییەوە ئەهلیەتی تەواوی تێدابێ.
نابێ پێشتر لەبەر تاوان و كاری ئابڕوبەر و نەپاراستنی ئەمانەت حوكم درابێ.
دەبێ ناوی وێبسایتەكە یان ئامرازە میدیاییە ئەلكترۆنیەكەی دیاری بكات و نابێ ناوەكەی هاوشێوەی وێبسایتەكانی دیكە بێت یان لەگەڵ داب و نەریتی گشتیدا نەگونجێ.
مادەی (7): دەبێ سەرنووسەری مالپەر ئەم مەرجانەی تێدابێ:
دەبێ ناسنامەی عیراقی هەبێ.
تەمەنی لە ٢١ ساڵ كەمتر نەبێ و ئەهلیەتی تەواوی هەبێ بۆ كاری رۆژنامەوانی.
لانی كەم دەبێ بڕوانامەی ئامادەیی یان هەر بڕوانامەیەكی دیكەی هاوتەریبی (معادل) ئەوەی هەبێ.
نابێ پێشتر لەبەر تاوان و كاری ئابڕوبەر و نەپاراستنی ئەمانەت حوكم درابێ.
نابێ لە یەك كاتدا سەرنووسەری وێبسایتێكی ئەلكترۆنی دیكەی بێ.
گەر داواكاری مۆڵەت كەسێكی سروشتی بوو یان كۆمپانیای تایبەتی كەسێك بوو، دەتوانێ خۆی وەك سەرنووسەری وێبسایتە ئەلكترۆنیەكە دەستنیشان بكات.
مادەی (8): لەكاتی بەتاڵ بوونی پۆستی سەرنووسەر یان لەدەستدانی یەكێك لەو مەرجانەی كە لە مادەی (8)دا هاتووە، دەبێ خاوەنی ماڵپەڕەكە لە ماوەی شەش مانگدا كەسێكی دیكە وەك سەرنووسەری وێبسایتەكە لە جێگەی دابنێ كە هەمان مەرجەكانی سەرنووسەری تێدا بێت، لەو ماوەیەشدا خۆی بەرپرسە لە وێبسایتەكە.
مادەی (9): خاوەنی وێبسایت بۆی هەیە وێبسایتەكە بفرۆشێ یان دەست بەرداری ببێ بۆ كەسێكی دیكە بەبێ وەرگرتنی رەزامەندی سەندیكا، بەومەرجەی ئەوكەسە هەمان ئەو مەرجانەی تێدا بێ كە لەم یاسایەدا هاتووە.
مادەی (10): هەر گۆڕانكارییەك لە دۆمین یان سەرنووسەری وێبسایتەكەدا هات، دەبێ خاوەنی وێبسایت لە ماوەی مانگێكدا سەندیكا لە گۆڕانكارییەكان ئاگادار بكاتەوە.
مادەی (11): سەرنووسەری وێبسایت یان خاوەنی ئەكاونت و لاپەڕەی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بەرپرسە لە ناوەڕۆكی ئەو بابەتانەی بڵاویدەكەنەوە. دەبێ بێبەرامبەر راستكردنەوە و وەڵام و بەدرۆخستنەوەكان لای خۆیان بڵاوبكەنەوە كە لە لایەن ئەو كەسایەتیە راستەقینە و مەعنەویی و دامودەزگا حكومی و ئەهلیانەی ناویان هاتبێ یان یان ناڕاستەوخۆ تۆمەتباركرابن. وەڵامەكان دەبێ لەو كاتەدا بڵاوبكرێتەوە كە خاوەن سكاڵا داوای دەكات و دەبێ راستكردنەوە و وەڵام و بەدرۆ خستنەوەكە لە هەمان شوێن و بە هەمان زمان و هەمان قەبارە بڵاوبكرێتەوە كە بابەتە سكاڵا لێكراوەكەی تێدا بڵاوكراوەتەوە.
مادەی (12): هەموو ئەو وێبسایت و ئامرازە میدیاییە ئەلكترۆنیانەی كە ئەم یاسایە دەیانگرێتەوە نابێ بە هیچ شێوەیەك ئەو بابەتانە بڵاوبكەنەوە كە بەپێی بڕگەكانی (2) و (4) مادەی چوارەمی یاسای ژمارە (3)ی ساڵی 2006 تایبەت بە بەرەنگاربوونەوەی تۆقاندن (تیرۆر)دا بە تاوانی تۆقاندن هاتوون.
مادەی (13): جگە لەو سزایەی كە لە مادەی (13) هاتووە، دادگاكان بەپێی بڕگەی (دووەم)ی مادەی شەشەمی یاسای ژمارە (35)ی 2007 یاسای رۆژنامەگەری كوردستان سزای سەرپێچیكەران دەدات.
مادەی (14): دادوەر بە ئامادەبوونی نوێنەری سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان مافی لێكۆڵینەوەی لەسەر ئەو تاوانانە هەیە كە لەم یاسایەدا هاتووە.
مادەی (15) مافەكان:
میدیاكارانی میدیای ئەلكترۆنیی، سەرەڕای ئەوەی هەمان ئەو مافانەی رۆژنامەنوسانیان هەیە كە بەپێی یاسا بەركارەكانی هەرێم بۆیان فەراهەمبوە، ئەم مافانەی خوارەوەیشیان بۆ دەستەبەرە:
- مافی ئاشكرانەكردنی پاسۆردی تایبەت بە وێبسایتەكانیان
- مافی پاراستنی ئامێرەكانیان لە رادێر (التنصت) و هاككردن.
مادەی (16): سزاكان
هەركەسێك پەلاماری میدیاكاری ئەلكترۆنیی بدات، یان دەستدرێژیی جەستەیی بكاتە سەر، یاخود سوكایەتیی پێبكات، وەك ئەوە وایە سوكایەتیی و دەستدرێژیی كردبێتە سەر فەرمانبەرێكی میریی.
خاوەنی وێبسایت سزا دەدرێت بە غەرامەكردنێك كە لە 300 سێسەد هەزار دینار كەمتر نەبێت و لە 500000 پێنجسەد هەزار دینار زیاتر نەبێت، گەر سەرپێچی مادەی (11)ی ئەم یاسایەی كرد. گەر هەر بەردەوامیش بوو، مۆڵەتە تۆماركراوەكەی هەڵدەوەشێتەوە.
خاوەنی وێبسایت سزا دەدرێت بە غەرامەكردنێك كە لە 500 پێنجسەد هەزار دینار كەمتر نەبێت و لە 1000000 ملیۆنێك دینار زیاتر نەبێت، ئەگەر:
یەك: سەرپێچیی مادەی (10)ی ئەم یاسایەی كرد.
دوو: پێش تەواوكردنی لێكۆڵینەوە (تحقیق)ی دادگا، وردەكاریی لێۆڵینەوەكەی بڵاوكردەوە.
سێ: سەرپێچیی مادەی (9)ی ئەم یاسایەی كرد. سەرەڕای ئەوەی ئەگەر هەر بەردەوام بوو لەسەر سەرپێچییەكردنی ئەم مادەیە، مۆڵەتە تۆماركراوەكەی هەڵدەوەشێتەوە و ناتوانێت تاكو ماوەی (3) سێ ساڵ، خاوەندارێتیی “وێبسایت” بكات.
سەرنووسەری “وێبسایت”، یان خاوەنی ئەكاونت و لاپەڕە فەرمییەكانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، سزا دەدرێن بە غەرامەكردنێك كە لە 1000000 ملیۆنێك دینار كەمتر نەبێت و 5000000 پێنج ملیۆن دینار زیاتر نەبێت، ئەگەر ناوی كەسێكیان زڕاند، یان سوكایەتییان پێكرد، یاخود هەڕەشەیان لێكرد، یان پێشێلی یەكێك لە مەرجەكانی نێو مادەی (12)ی ئەم یاسایەیان كرد. ئەگەر هەر بەردەوام بوون، تۆماركردنەكەیان هەڵدەوەشێتەوە و ئەكاونت و لاپەڕە فەرمییەكەیشیان دادەخرێت.
لە كاتی بڵاوكردنەوەی مادەیەكی میدیایی دا، كە بەپێی خاڵەكانی (2) و (4)ی “مادەی چوارەم”ی “یاسای ژمارە (3)ی ساڵی 2006 یاسای بەرەنگاربوونەوەی تۆقاندن (تیرۆر) لە هەرێمی كوردستان- عیراق” بە تاوانی تۆقاندن هاتوون و قەدەغەكراون، سەرنووسەری “وێبسایت” و خاوەنی ئەكاونت و لاپەڕەكانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، سزاكانی هەمان ئەو یاسایە دەیانگرێتەوە.
مادەی (17): هەر تاوانێك كە لەم یاساییەدا هاتووە گەر لە ماوەی سێ مانگ لە بڵاوكردنەوەیدا لە لایەن داوكاری گشتی یان كەسی زیان لێكەتووەوە سكاڵای لەسەر بەرز نەكرایەوە بەكۆتایی هاتوو دادەنرێ.
مادەی (18): هەموو ئەو وێبسایت و ئامرازی میدیا ئەلكترۆنیانەی كە لە مادەی (5)ی ئەم یاسایەدا هاتووە، دەبێ لە ماوەی ساڵێك (سێ مانگ) دوای كارابوونی ئەم یاسایە لە سەندیكا خۆیان تۆمار بكەن.
مادەی (19): حكومەت بەرپرسە لە فەراهەمكردنی پشتیوانی بۆ میدیا ئەلكترۆنیەكان و ئەو كەسانەی كاریان تێدا دەكەن و رەچاوی بڕگەكانی ئەم یاسایە دەكەن، دەبێ كارئاسانیان بۆ بكات بۆ ئەوەی دەستیان بە نوێترین تەكنەلۆژیا و ئامێرەكان و تۆڕە پێشكەوتووەكانی ئینتەرنێت رابگات.
مادەی (20): كار بە هیچ یاسایەك ناكرێ كە لە گەڵ حوكمەكانی ئەم یاسایەدا ناكۆك بێ.
مادەی (21): لەسەر ئەنجومەنی وەزیران و لایەنە پەیوەندیدارەكان حوكمەكانی ئەم یاسایە جێبەجێ دەكەن.
مادەی (22): ئەم یاسیا لە رۆژی بڵابونەوەی لە رۆژنامەی فەرمی (وەقایعی كوردستان) كاری پێ دەكرێت.
هۆیەكانی دەرچواندنی ئەم یاسایە:
رۆژ بەرۆژ میدیای ئەلكترۆنی لە كۆمەڵگەی كوردستان و نێودەولەتیدا رۆڵ و كاریگەریەكانی زیاتر دەبیت و ئامرازێكی گرنگ و سەكۆیەكی فراونی پەیرەوكردنی ئازادی وخستنەرووی بیرورا جیاوازەكان و گواستنەوەی هەواڵ زانیارییە، پێشكەوتنی بەردەوامی تەكنەلۆژیای پەیوەندییكردن و زانیاری دەرفەتێكی لەباری بۆ هەموو كەسێك رەخساندووە، بەئاسانی دەستیان بە تۆرەكانی ئەنتەرنێـت و پێگە ئەلكترۆنییەكان و سۆشیال میدیا رابگات، میدیای ئەلكترۆنی لەیەك كاتدا دەتوانرێ وەك كەناڵێكی (بینراو و بیستراو ونووسراو) بەكاربهێنرێ، بۆیە لەبەر گرنگی و كاریگەرییەكانی ئەم جۆرە میدیایە بەسەر كۆمەڵگا و لەپێناو رێكخستنی بواری میدیای ئەلكترۆنی دروست، ئەم یاسایە دانرا.