وەڵامی دوو پرسیاری گرنگ:
1: بۆچی پۆتین سوپای ئۆکرانیا بەنازی وەسف ئەکات؟
باکگراوەندی ئەم وەسفە لەوەوە هاتوە کە وەختێک لەسەرەتای1941 دا نازیەکان پەلاماری خاکی یەکێتی سۆڤیەتیاندا، نەتەوەییەکانی ئۆکرانیا هاوکاری سوپای نازیەکانیان کرد دژی بەلشەفیە ڕووسەکان.
نەتەوەییەکانی ئۆکرانیا لە1932 وە داخ لەدڵ بوون لەسیاسەتی برسیکردنی ستالین دژی ئۆکرانیا “هۆلادەمۆر” کەبوە هۆی مردنی نزیکەی سێ ملیۆن کەس.
نەتەوەییەکانی ئۆکرانیا بۆ بەدەستهێنانەوەی سەربەخۆیی نەتەوەیی و تۆڵەسەندنەوە لەسوپای سور، بوون بەسەرلەشکری نازیەکان و بەشێک لەقەتڵوعامی 1941 ڕوسیا بە قەسابخانەی “بابی یار” یشەوە ئەوان ئەنجامیان دا کە زیاد لە33 هەزار جولەکەو ڕۆشنبیر و لایەنگری ڕووسیای تیا کوژرا.
هەرچەندە نەتەوەییەکانی لاتیڤ و لیتوانیا و پۆڵەنداش دژی سۆڤیەت بۆ بەدەستهێنانەوەی شوناسی نەتەوەییان لایەنگری سوپای نازیەکان کرد، بەڵام هاوکاری ئۆکرانیەکان لەهی ئەوان زەق تر بوو.
نازیەکان ئەوەندە مرۆڤیان کوشتبوو، بەشێک لەئەفسەرەکانیان کێشەی نەفسی و پشێویی دەرونیان توش ببوو، بۆیە لەسەر ڕاسپاردەی نهێنی فیرقەی S.S کۆماندۆی نازی، بڕیاریاندابوو بەشێک لەقەتلوعامەکان بەهاوکارەنیان بکەن لەئەفسەر و سەربازانی ئۆکرانی و لاتیڤی و لیتوانی و پۆڵەندیەکان، خۆیان زیاتر چاودێری بکەن.
تێبینی: ئەوەمانای ئەوەنیە کەتێکڕای ئۆکرانیەکان نەتەوەیی توندڕەوبوون و هاوکاری نازی بوون، بەپێچەوانەوە ئۆکرانیەکان زیاتر لە4 ملیۆن سەربازیان لەسوپای سوردا هەبوەو ڕوبعە ملیۆنێک پارتیزانیان دژی نازیەکان جەنگاون.
2: بۆچی چونی فیلەندا بۆ ناو ناتۆ جیاوازە؟
فیلەندا تا 1917 بەشێک بوو لەڕوسیا و لەسەردەمی شۆڕشی ئۆکتۆبەری سور لەلایەن لینینەوە سەربەخۆیان درایە.. بەڵام ستالین لە1939 دا لە سەرەتای جەنگی دووەمی جیهانی وەختێک ئاگربەستی “دەستواڵاکردنی” لەگەڵ هێتلەردا کرد کە هەریەکەو خەریکی ئۆپراسیۆنی فراوانخوازی خۆی بێت، پەلاماری فیلەندای دا، بەڵام مقاوەمەی فیلەندی بەهێز بوو، پاش ماوەیەکیش هێتلەر کەپەلاماری خاکی سۆڤیەتی دا، ستالین بەپەلە جەنگی لەگەڵ فیلەندا کوژاندەوەو خۆی بۆ شەڕی هێتلەر تەرخانکرد.
سەرباری ئەوەی 10% خاکی فیلەندای داگیرکرد، ساڵی 1948 یەکێتی سۆڤیەت و فیلەندا ڕێکەوتن واز لەیەکتر بهێنن بەومەرجەی فیلەندا بێلایەن بێت و نەبێت بەبەشێک لەسیستەمی دیفاعی خۆرئاوا.
فیلەندا ئێستا پێی وایە لە1992 وە ئەو پەیماننامەیە هەڵوەشاتەوە، چونکە قەوارەی یەکێتی سۆڤیەت لەوساڵەدا هەڵوەشاوەتەوە.
پۆتین شەڕی بەئۆکرانیا فرۆشت چونکە نەیئەویست بچێتە ناتۆ نەوەک سنوری ناتۆ لەباشورەوە بێتەسەر سنوری ڕوسیا و سیستەمی دیفاعی ڕۆکیتی بێتە سەر مەرزەکانی، کەچی ئەنجامی شەڕەکەی وا فیلەندای بێلایەن دوای حەفتا ساڵ لەباکورەوە 1340 کم دەچێتە سەر ناتۆ.
توانا عوسمان
