بە پێی تازەترین لێكۆڵینەوەو شیكردنەوە زانستییەكانی نێو (بڵاوكراوەی نوێی باری ئاو و هەوا) ی تایبەت بە (رێكخراوی كەشناسی جیهانیی – WMO) و بە پشت بەستنی بە (راپۆرتی نوێی ئاوو هەوای جیهانیی) كە ساڵانە لە (ئۆفیسی روانگەكردنەكانی كەش و هەوای بەریتانی) یان (UKs Met Office) دا دەردەچێت، پێشبینی و ئەگەرێك هەیە تا رێژەی %40 بۆ بەرزبوونەوەیەكی كاتیی (نێوەندی پلەی گەرمیی ساڵانەی جیهانی) بۆ سنووری 1.5 ی سیلیزیی زیاتر لە تۆمارەكانی پێش سەردەمی ناسراو بە (شۆڕشی پیشەسازیی) و بە پێشڤەچوونی زیاتری كات ئەوا ئەم ئەگەرە زیاتر بەرز دەبێتەوە، هەروەها ئەگەرێكی %90 یش هەیە كەوا یەكێك لە ساڵەكانی نێوان 2021 تا 2025 ببێتە گەرمترین ساڵ كە تۆمار دەكرێت، بەمەش ساڵی 2016 كە بە گەرمترین ساڵ لەسەر ئاستی جیهانیدا ئەژماركراوە، چیتر لەو ئاستەدا نامێنێتەوە.
بەپێی راپۆرتەكەی (WMO)، پێشبینی دەكرێت كەوا لەنێوان ساڵانی 2021 تا 2025 ئاستی شێ لە ناوچەكانی باكووری هێڵی یەكسانیی زەوی و ناوچەی ناسراو بە (ساحل) كە ناوچەی جیاكەرەوەی سنوورییە لەنێوان (بیابانی گەورە) و (ناوچە شێدارییەكان) ی ئەفریقیا بەرزتر ببێتەوەو لەهەمان كاتیشدا هەلی سەرهەڵدانی باهۆزی زیاتر لەنێو زەریای ئەتلەسیدا رووبدات، بە بەراورد لەگەڵ تۆماری ناسراو بە (نێوەندی 1981 – 2010).
لەمبارەیەوە، پرۆفیسۆر (پیتەر تالاس) ی ئەمینداری گشتیی (رێكخراوی كەشناسی جیهانیی) رایگەیاند: ” ئەوەی ئاماژەمان پێداوە زیاترە لە داتاو سەرژمێری، چونكە بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما، واتە توانەوەی زیاتری بارستە سەهۆڵییەكان و بەرزبوونەوەی ئاستی ئاوی دەریاو زەریاكان و شەپۆڵی زیاترو توندی گەرمیی و كەش و هەوای نامۆ لەسەر ئاستی جیهانیدا، وە لە دەرەنجامدا، هەڕەشەی گەورەتر سەرهەڵدەدەن لەسەر ئاسایشی خۆراك و سێكتەرەكانی تەندروستی و ژینگە”.
هەروەها گوتی: ” ئەوە هۆشیاركردنەوەو بێداركەرەوەیەكی دیكەمانە بۆ بە ئاگاهاتنەوەیەك كە گشت جیهان پێویستییەتی لە پێناو خێراتركردنی پابەندبوون بە كەمكردنەوەو سنوورداركردنی فڕەدانی ئەو گازانەی دەبنەهۆی سەرهەڵدان و قووڵكردنەوەی زیاتری دیاردەی قەتیسبوونی گەرمی و لەسەرووی هەمووشیانەوە، گازی دووانۆكسیدی كاربۆن”.
هەر بەپێی راپۆرتی باری كەش و هەواو پێشبینییەكانی (WMO) دا هاتووە كەوا رەنگە تەواوی ناوچەكانی گۆی زەوی، جگە لە چەند ناوچەیەكی زەریاكانی باشوور (واتە ئەوانەی نزیكن لە جەمسەر) و باكووری زەریای ئەتلەسی گەرمتربن لە پێوانەی ناسراو بە (نێوەندی 1981 – 2010).
سەبارەت بە ئەمساڵ، ئەوا پێشبینی دەكرێت پانتاییە فراوانەكانی وشكانیی لە نیوەگۆی باكوور بە گشتی بە ڕێژەی 0.8 پلەی سیلیزیی گەرمتر بن لە تۆمارە نزیكەكانی پێشترو ناوچەكانی جەمسەری باكوور (لە پلەی 60 بەرەو باكوور) یەك ئەوەندەجار گەرمتر بێت بە بەراورد لەگەڵ تۆمارە نزیكەكانی پێشووترو هەروەها باشووری رۆژئاوای ئەمریكای باكوور وشكتربێت بە بەراورد لەگەڵ پێوانەكانی پێشترو بە پێچەوانەوە، (ئوسترالیا) شێدارتربێت بەبەراورد لەگەڵ تۆمارە نزیكەكانی پێشووتری.
ساڵی 2020، كە بە یەكێك لە گەرمترین سێ ساڵی پێشووتری خۆی ئەژماركرا، نێوەندی پلەی گەرمیی جیهانیی تیایدا بە ئاستی 1.2 پلە بەرزتر بوو بە بەراورد لەگەڵ تۆمارەكانی پێش شۆڕشی پیشەسازیی و راپۆرتی ئەوساڵەی (WMO) ش ئاماژەی بەخێرابوونی هێماكانی گۆڕانی ئاوو هەوا و توانەوەی رووبەرە سەهۆڵییەكان و بەرزبوونەوەی ئاستی رووی دەریاو زەریاكان و سەرهەڵدانی حاڵەتەكانی كەش و هەوای رۆژانەی سەخت و دژوار كردووە، جگە لە كاریگەرییە نێگەتیفەكانی لەسەر گەش و نمای كۆمەڵایەتی و ئابووریی جیهانیی.
جێگای ئاماژەیە كەوا جگە لە نووسینگەی هەرە ناودارو پێشكەوتووی (UKs Met Office) ی بەریتانی كە سەرپەرشتی سەرەكیی پێشبینییەكان كەش و هەوای ئەمساڵی جیهانیی دەكات، چەندین گروپ لە زانایان و پسپۆڕانی كەش و ئاوو هەوا لە (ئیسپانیاو ئەڵمانیاو كەنەداو چین و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاو ژاپۆن و ئوسترالیاو سویدو نەرویژو دانیمارك) لەنێو پرۆسەی ئامادەكردنی راپۆرتی پێشبینیكردنی باری كەش و ئاوو هەوای جیهانیدا بەشداربوونە، ئەمەش لە پێناوی گەیشتن و دەرچوون بە باشترین و وردترین دەرەنجامی پێشبینی بۆ گۆڕان و باری كەش و هەواو كاردانەوەكانی لەسەر ئاستی جیهانیدا.
وەرگێڕانی : ئەژی چەتۆ حەسەن / بەشی راگەیاندن/ب.گشتی کەشناسی و بومەلەرزەزانی هەرێم
سەرچاوە: سایتی (رێكخراوی كەشناسیی جیهانیی – WMO)