هاوڕێیان، بەوپێیەی ڕۆژ ڕۆژی موقتەدایە، حەزم کرد ئەم چەند خاڵەتان بۆ ڕوونبکەمەوە:
بێگومان بەهێزی و جەماوەرێتی موقتەدا سەدر نەلەخۆڕایە نە سودفەیە:
پێش هەموو شتێک موقتەدا کوڕی خێزانێکی ئاینی و سیاسی بەهێز و دێرینی عێراقە، بنەماڵەکەیان دوو سەدەیە ناسراون و هەمیشە لەگەڵ دەستەڵات ناکۆک بوون هەر لەسەردەمی عوسمانیەکانەوە تا ئەگات بەئەمڕۆ.
ئەم کوڕە مڕومۆچە، کوڕی محەمەد سادق سەدرە، کە مەرجەعی شیعەی هەژار بوو، پیاوێکی ئازا و دژە دەستەڵات بوو.. باوکی موقتەدا و دوو برای موقتەدا لەساڵی 1999 “موستەفاو مؤمل” لەلایەن بەعسەوە گولەباران کران.
موقتەدا برازای گەورە مەرجەعی شیعی “باقر سەدڕە” کەخۆی و بنت هودای خوشکی لەلایەن بەعسەوە لە1980 لەسێدارەدران… “تێبینی موقتەدا یەک ژنی هەیە و کچی باقر سەدری مامێتی”.
ماڵی موقتەدا لەشەستەکانەوە لەمەدینە سەدری بەغدا گیرساونەتەوە دوای ئەوەی لەنەجەف ئاستەنگیان بۆ دروستکرا، مەدینەی سەدر کەلە ساڵی 1958 بەناوی مەدینە سەورە لەلایەن عەبدولکەریم قاسمەوە دروستکرا، بەشێک لەنهێنی بەهێزی ئەمڕۆی موقتەدا ئاشکرا ئەکات.
کورتەیەک دەربارەی مەدینەی سەدر:
ساڵانی چلەکانی سەدەی بیست لەلوتکەی سیستەمی دەرەبەگایەتی کشتوکاڵی عێراقدا، شەپۆلی وشکەساڵی و سەختی ژیان، دەیان هەزار جوتیاری عەممارەیی و ناسری و بەسراوی ناچار کرد کۆچبکەن بۆ دەوروبەری بەغدا.
ساڵانی پەنجاکان پشتێنەیەکی ئەستوری هەژارنشینی دەوری بەغدای دابوو، بەئومێدی دۆزینەوەی فرسەتی کار لەپایتەختدا و ئەمەش گرفتێکی گەورەبوو.
وەختێک شۆڕشی 14 تەمووزی 1958 ڕویدا، عەبدولکەریم قاسم ناچار بڕیاریدا زەوی و خزمەتگوزرای بۆ ئەوناوچەیە دابینبکات کەلەخۆرهەڵاتی باکوری بەغدا دەیان هەزار هەژاری لادێیی تیاکۆببۆوە، وەزیری ئاوەدانکردنەوە “نەزیهه دلێمی” ڕاسپارد مەدینە سەورە دروست بکەن.
باوکی موقتەدا لەشەستەکاندا لەنەجەف وەک مەرجەعێکی توند و سەرکێش دەرکەوتبوو، مەراجعە تەقلیدیە محافزکارەکان پێی سەغڵەت بوون، ناچاریان کرد بگوزاێتەوە، ئەویش هاتە مەدینە سەدری قەرەباڵغ و هەژارنشین کەتێکڕای شیعەی باشوربوو لەکۆنە جوتیار و خەڵکانی نەخوێندەوار پێکهاتبوون.
محەمەد سادق سەدر و باقر سەدری برای تۆڕێکی خێرخوازی و کۆمەڵایەتی و ئاینیان پێکهێنا، لایەنگرێکی فراوانیان بۆ دروست بوو، بەڵام کەباقر سەدر لەسێدارەدرا، سادقی برای نوێنەرایەتی ئەویشی کرد، ساڵی 1999 ش کەسادق و دوو برا گەورەکەی موقتەدا گولەبارانکران، موقتەدا بوو بەمیراتگری هەموو خێزان و بنەماڵەو مێژووەکە، بەتایبەت کەبرای چوارهەمی “مرتضی” فەقیرۆکە و گۆشەگیربوو.
ئەمڕۆ موقتەدا بەسوتفە سەرکردەی پڕۆلیتاریای شیعە نیە، شتەکە مێژووکردە.
خاڵێکی تری بەهێزی موقتەقدا:
موقتەدا لە2003 وە تائێستا ڕاستەوخۆ بەشداری حکومەتی نەکردوە، سەرباری ئەوەی چواردەورەکەی لەم بیست ساڵەدا دەیان وەزارەت و پۆستی بەهێز و پڕداهاتیان وەرگرتوە، بەڵام خۆی هیچ پۆستێکی وەرنەگرتوەو وەک ئۆپۆزسیۆن خۆی پیشانی ڕای گشتی داوە، بەپێچەوانەی رکابەرە شیعەکانیەوە “مالکی و عەبادی و عەبدولمەهدی و عەلاوی و عامری هتد” هەموویان سەرۆک وەزیران و کاربەدەستی دەوڵەت بوون و بەناوبانگن بەژیانی ئەرستۆکراتیانە لەکۆشکەکانی ناوچەی سەوز و جادریە.
موقتەدا بەوەوە نەوەستاوە کەوەک ئۆپۆزسیۆن خۆی نیشانبات، بەڵکو وای نیشانداوە کەوەک باوک و مامی زاهیدانە و سادە ئەژی، لەنێوان مەدینە سەدر و نەجەفدا لەماڵی سادەدا ئەژی و جارجار ئەو مسیوبۆشیە لانسەر بەکارئەهێنێت کەساڵی 1999 باوکی و دووبراکەی تیا گولەباران کران و بەنرخی بازاڕ بایی 50 وەرەقەیەکە.
ئینجا کەس رکابەری جەماوەریانەی ئەم کەسەی پێناکرێ، بەوپێیەشی کەموقتەدا پیاوێکی ڕجعی و داخراوی ئاینیە، واباشترە بەهەمان ئەو چەکە شەڕی لەگەڵ نەکرێ کەئەو هەڵگرێتی “مالکیزمی فاشل”، ئەبێت وردە وردە ڕازی بکرێ و مامەڵەی لەگەڵ بکرێ.
توانا عوسمان