ململانێ و ئه‌ركه‌كان…له‌به‌ر رۆشنایی ڕاگه‌یه‌ندراوی یه‌كێتی-پارتی
رۆژی 11ـی ئابی 2020، یه‌كێتی و پارتی، كۆبونه‌وه‌یه‌كی تریان ئه‌نجامدا. وا دیاره ئه‌م كۆبونه‌وه‌یه‌ش، هێشتا، له لایه‌ن پارتیه‌وه، بۆ زه‌مینه‌خۆشكردنی كۆبونه‌وه‌ی باڵایه… كه تیایدا متمانه‌ی په‌یوه‌ندی سیاسی هه‌ردوولا هاتبێته ئاراوه. كه به‌داخه‌وه، ئه‌و متمانه سیاسییه، به موزایه‌ده‌ی سیاسی و هه‌لپه‌رستی، له ده‌ست درا.
جگه له‌وه‌ی ڕاگه‌یه‌ندراوه‌كه، هه‌ڵه‌ی رێزمانی جۆراوجۆری تیایه. ناوه‌رۆكه‌كه‌شی، له دوای لێكدابڕانی نێوان هه‌ردوولاو پروپاگه‌نده‌كانیشیان به‌رامبه‌ر یه‌كتر له ساڵی رابردووه‌وه… كه به دوو ئاڕاسته‌ی جیاوازی سیاسی، ناكۆكیه‌كانیان قوڵده‌كرد:
– ئاڕاسته‌ی یه‌كێتی..هه‌ر له كێشه‌ی زینۆی وه‌رتێوه، بۆ باسكردنی لامه‌ركه‌زی ئیداری..تا ده‌گاته هه‌ڕه‌شه‌ی گۆڕینی حكومه‌ت، گوایه یه‌كێتی چیكه، به سیاسه‌تی پێش چواره‌مین كۆنگره، له‌و په‌یوه‌ندییه ناهاوسه‌نگییه‌ی له ته‌ك پارتی رازی نابێ..تاد.
– ئاڕاسته‌ی پارتیش..داكۆكی له حكومه‌تی سه‌رانسه‌ری هه‌رێم و پاراستنی حكومه‌ت‌و دووركه‌وتنه‌وه له ڕاگه‌یاندنی زبرو گرژو یه‌كهه‌ڵوێستی له په‌رله‌مان..تاد.
ڕاگه‌یه‌ندراوی هاوبه‌شی دوێنێ، به‌زۆری، بۆچوونە‌كانی پارتی تیایدا ره‌نگی سیاسی داوه‌ته‌وه. ئه‌وه‌ی له كۆبونه‌وه‌كه‌و راگه‌یاندراوه‌كه‌دا باسنه‌كراوه، ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ن:
– چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی زینۆی وه‌رتێ.
– لامه‌ركه‌زیه‌تی ئیداری.
– هاوسه‌نگی حوكمڕانی.
– توخنی نه‌هێشتنی گه‌نده‌ڵی..نه‌كه‌وتوون.
– باسی كۆنترۆڵكردنی گومرگه‌كان نه‌كراوه.
– قسه له نه‌وتی به قاچاخ براو له ئارادا نه‌بووه..تاد.
له هه‌موو حاڵه‌تێكدا..به‌بێ ئه‌وه‌ی گوێ بده‌مه موزایه‌ده‌و پروپاگه‌نده‌ی هه‌لپه‌رسته مشه‌خۆره‌كان، به‌نده، وتومه‌و ده‌یڵێم:
سه‌ره‌ڕای جیاوازیه‌كان، نه‌ك په‌یوه‌ندی یه‌كێتی و پارتی به ئه‌رك ده‌زانم..به‌ڵكو چاره‌نووسسازیشه. هاوكات، په‌یوه‌ندی هه‌ردوولاو بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان، به بناغه‌ی حوكمڕانی ئه‌م قۆناغه داده‌نێم. هه‌روه‌ها، په‌یوه‌ندی مه‌ده‌نی له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌كانی دیكه‌شدا، گرنگه.
ئه‌م په‌یوه‌ندییه، دوور له روانگه‌ی حوكمڕانی زۆرینه‌ی پارتی‌و سیاسه‌تی دووفاقی یه‌كێتی (ده‌سه‌ڵات-ئۆپۆزسیۆن) پێویستی به لێكدانه‌وه‌یه‌كی هه‌مه‌لایه‌نه‌ی هاوچه‌رخه.. له‌به‌ر رۆشنایی گۆڕانكاریه‌كان. لێكدانه‌وه‌ی هاوچه‌رخ واتا:
یه‌كه‌م: سیسته‌می حوكمڕانی گۆڕانكاری ریشه‌یی به‌سه‌ردا بێت.
دووه‌م: له‌ماوه‌ی 6 بۆ 12 مانگ، ده‌ستوری هه‌میشه دیموكراسی-مه‌ده‌نی گه‌لپه‌سه‌ند، په‌سه‌ند بكرێ.
سێهه‌م: شه‌فافیه‌ت له ته‌واوی سه‌رچاوه‌كانی داراییدا هه‌بێ.
چواره‌م: گه‌نده‌ڵی ریشه‌كێش بكرێ‌‌و هه‌ر لایه‌ك‌و كه‌سێك، كۆن‌و نوێ گه‌نده‌ڵی له‌سه‌ر بسه‌لمێندرێ، سامانی حكومه‌تیان لێبسه‌ندرێته‌وه‌و دادگایی بكرێن.
پێنجه‌م: ستراتیژی گه‌شه‌پێدانی مرۆیی، له زانكۆكاندا به بودجه‌ی ته‌واوه‌وه، به سه‌ربه‌خۆیی زانكۆكانه‌وه، په‌رله‌مان یاسای بۆ ده‌ربكات.
شه‌شه‌م: ئاسه‌واری دوو ئیداره‌یی نه‌مێنێ‌‌و هێزه چه‌كداره‌كان..به پرۆژه‌یه‌كی گشتگیرو به ده‌ستور یه‌كبخرێته‌وه. به ئاساییشه‌وه.
حه‌وته‌م: ژێرخانی ئابوری به‌رهه‌می فره‌چه‌شن؛ پیشه‌سازی، نه‌وت، كشتوكاڵ، گه‌شتوگوزار.. پته‌و بكرێ.
هه‌شته‌م: یاسای سۆسیال-دادپه‌روه‌ری بچه‌سپێندرێ.
نۆهه‌م: ژنان..یه‌كسان له‌ته‌ك پیاوان، ئه‌رك و مافیان به كرده‌وه هه‌بێ!
ده‌یە‌م: ئه‌نجومه‌نی سه‌نا (پیران) بۆ ته‌كنۆكرات‌و شاره‌زاو شایسته‌كان، هه‌ڵبژێردرێ.
یانزه‌هه‌م: حكومه‌ته‌كان.. نیوه‌ی كه‌متریان، ته‌كنۆكرات‌و پسپۆڕ نه‌بن.
دوانزه‌هه‌م: نه‌خوێنده‌وارو ده‌رچوی خوێندنی سه‌ره‌تایی-ناوه‌ندی، له په‌رله‌ماندا، قبوڵ نه‌كرێ.
سیانزه‌هه‌م: به‌پێی رێژه‌ی كوردو پێكهاته ره‌سه‌نه‌كانی تر، له ناوچه كێشه له‌سه‌ره‌كان، كاندیدیان له په‌رله‌مانی كوردستان‌و حكومه‌تی هه‌رێمدا هه‌بێ.
ئه‌و بنچینانه و ئه‌ركی دیكه‌ش، پێویستن‌و ده‌شبێ بكرێنه پرۆژه‌ی ستراتیژی هاوچه‌رخ، بۆ حوكمڕانی دیموكراسی-مه‌ده‌نی..ئه‌گینا، به‌دڵنیاییه‌وه، ئه‌م شێوه حوكمڕانییه-حیزبییه گۆشه‌گیرییه‌ی ئێستای هه‌رێم، زیانی به ئه‌ندازه‌ی ئه‌قڵیه‌تی تایفه‌گه‌ری، بۆ سیسته‌می دیموكراسی هه‌یه.