سیڤان سەعید بۆ باڵكێش:هێڵی سێیەم گرنتی مانەوەی كوردە

پڕۆفیسۆر سیڤان سەعید سەرۆکی بەشی لێکۆڵینەوەی رۆژهەڵاتی ناوین لە زانکۆی شانشی لە چین و  پڕۆفیسۆریی یاریدەدەر بۆ سیاسەتی ڕۆژهەڵاتی ناوین لە هەڤپەیڤینێكی تایبەتتدا لەگەڵ تۆڕی میدیایی باڵكێش باسی ئایندەی كورد و دۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و اڵۆزیەكانی نێوان چین وئەمریكا و هاتنی چین بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئایندەی كورد دەكات

باڵكێش: كۆڕۆنا گۆڕانكاریی ڕیشەیی لە سیاسەت و ئابووری جیهاندا دروست كرد؟ ئایا جیهان دەچێتە قاڵبێكی نوێوە یاخود دەگەرێتەوە بارە كۆنەكەی خۆیی.

سیڤان سەعید سەرۆکی بەشی لێکۆڵینەوەی رۆژهەڵاتی ناوین : ڤایرۆسی کۆرۆنا گۆرانکاریی ریشەیی لە سیاسەت و ئابووری جیهانیدا دروست نەکردووە. بگرە هیچ کاریگەریی لەسەر ئەقڵی سیاسیی و ئابووری دەسەلاتداران دانەناوە و هەنگاوەکانیانی نەگۆڕییوە. تەنها بەهۆی ئەمەوە، ژیانی رۆژانەی خەڵک سنوردار و ناخۆشبووەو شەلەلی ئابووری و روکودی ئیتیسادی ( ریسێشن) خەریکە دیسان بەرۆکی بازاڕ و بانقەکانی خۆرئاوا دەگرێت وبێکاریی و شەلەلی ئابووری  بەڕێوەیە لە زۆربەی وڵاتە رۆژاواییەکاندا و بەتایبەت ئەمریکا. کاریگەریی ئەمەش لە سەر رووکەشی سیاسەت و بەڕێوەبردنی ولاتان دەردەکەوێت و لانیکەم  ساحەی سیاسی لەو ولاتانە گۆڕانکاریی لە سیاستەوان و کاراکتەرەکان بەخۆوە دەبینێت. بەلام ئەمانە هیچیان بە گۆڕان و گۆڕانکاریی ریشەیی دانانرێن. گۆڕانکاریی ریشەیی بریتیە لە دەستبردن بۆ سیستەمە سیاسیی و ئابوورییەکان کە هێشتا جگە لە هەندێ بیرمەند و هەندێ بزوتنەوەی ئەڵتەرناتیڤ، کەس جورئەتی نیە قسەی لەبارەوە بکات.

وەڵامی بەشی دووەمی ئەم پرسیارە لە توانای مندا نیە بە دوو هۆکار، یەکەم نازانم بارەکۆنەکە بیلزەبت چۆنە تا ببینم گۆڕانەکە چۆن دەبێ. دووەمیش هێشتا زووە کە بزانرێت کۆرۆنا  بەخۆی چی بوو؟ چۆن ئاوا بووە مایەی سەرێشەو و گیرۆدەبوونی ملیۆنان و لەدەستدانی سەدان هەزار کەس. کێشەکە ئەوەیە کە کۆرۆنا نەخۆشیەک نیە وەک سیل و سەرەتان کە مامەڵەی تەندروستی لەگەڵبکرێت. ئەمە دیاردەیەکی سیاسیی و ئابوورییە بەرلەوەی تەندروستی بێت. بۆیە جیهان دەرگیرە لەگەڵ دیاردەیەکی شێواوو سیاسێنراو کە پێناچێ ئەو پێشبینیانەی کەئەمڕۆبۆ کۆرۆنا دەکرێت ( بە مەسەلەی دۆزینەوەی ڤاکسینیشەوە) مانگێکی دیکە هیچیان وەک خۆیان بمێنن یان بە پێچەوانەوە نەبن.

باڵكێش: ئێستا بەهۆیی ناكۆكی زۆر قوڵی چین و ئەمریكا جیهان جۆرێك لە شپرزەیی و بێخاوەنی پێوە دیارە، ئایا جیهانی نوێ دەتوانێت ئەم قۆناغە تێپەڕێنێت و ئاڵۆزیەكانیش بە شەریی گەورە كۆتایی نەیەت.

سیڤان سەعید سەرۆکی بەشی لێکۆڵینەوەی رۆژهەڵاتی ناوین : ناکۆکی زۆر قوول لە نێوان چین و ئەمریکا شتێکی تازە نیە، بەلام لەم جەند سالەی دواییدا بە هۆی تەماحە زۆر زەبەلاهەکانی سەرۆکی چین و( شی جینگ پینگ) پرۆژە خێرا و جاوراکێشەکانیەوە، بەتایبەت دەستپێشخەری کەمەر و جادە ( بێڵت ئاند رۆد ئینیشتڤ)، خۆراوا و ئەمریکا بەتایبەتی گەیشتۆتە خاڵی کۆتای لەگەڵ چین، یەک گورزی زۆر بەهێز ماوە کە لە چین بدرێت، ئەگەر ئەو گورزە چین بگێڕێتەوە بۆ ساڵی دووهەزارەکان، ئەوە رەوشەکە دەبێتەوە مایەی ئارامی ئەمریکا وخۆرئاوا. بەلام ئەمە ئێستا بۆتە جۆرێک لەمەحاڵ بۆ ئەمریکا. چین بە بێدەنگیی و بە خێرایی گۆڕانی گەورەی لە رەوشی ناوخۆی خۆیدا کردووە. لە بیست ساڵی رابردوودا، چین حەوسەد ملیۆن ( دووجار زیاتر لە هەموو دانیشتوانی ئەمریکا) خەڵکی خۆی لە ژێر هێڵی هەژاریی دەرهێناوە و کردوونی بە خاوەنی کار و ماڵ و ژیانی سایستەی خۆیان. سیستمی سیاسیی و ئابووری چین زۆر چاوراکێش و کاریگەرە. بۆیە ئەگەری زۆرە لە چەند ساڵی داهاتوودا، ئەوسەردەمەی ئەمریکا و خۆراوا کە لە جەنگی دووەمی جیهانیەوە هاتۆتە سەر کار و لە نەوەدەکاندا بە ناوی نەزمی نوێی جیهانی ( نیو ۆرڵد سیستم) بەناوکرا؛ بەرەوە ئاوابوون بچێ. یەک خاڵی گرنگ لێرەداس کێشە و پرسیاری زۆرکەسە، ئایا سەردەمی چین و سیستمی دونیایی چین لە ئایندەدا مایەی نیگەرانیی و ترسی قووڵە وەک ئەوەی ئێستا خۆرئاوا هۆشداریی دەدات؟ ئایا بەراستی چین دونیا دەکات بە دونیایەکی کۆتکراوو نائازاد؟ من بۆخۆم ماوەیەکی درێژە لەهەوڵی وەلامی ئەم پرسیارەدام. رەنگە وەختێکی زۆری گەرەکبێ تا رۆشندەبێتوە کە سیستمی نوێی دونیا بە رێبەرایەتی چین، چۆن دەبێ و چەند خەتەر دەبێ؟ بەلام ئەوەی کە لە سەد ساڵی رابردوودا لەسەر دەستی خۆرئاوا و سیستمە کاپیتاڵیستییە تەماحکار و بێڕەحمەکەیدا بینراوە، مرۆڤ دەگەیەنێتە لێواری قەناعەتێکی ئەوتۆ کە ترس لە چین زۆر لەجێی خۆیدا نیە. ئەوەی کە گرنگە دیسان بیڵێم، ئەو گۆڕانەیە کە لە سیستەمدا دەبێ رووبدات، چونکە سیستمی سەرمایەداری خۆرئاوایی، رۆژانە توخمەکانی لەسەر پێ وەستان لەدەستدەدات. ئەو هۆیانەی کە مرۆڤە نارازییەکان دێنێتە سەرجادە و شۆڕشەکان هەڵدەگیرسێنێت لە ولاتانی وەک رۆژهەڵاتی ناوەراست، بە زیادەوە لە ئەمریکا و لە زۆربەی ولاتەکاندا هەن. ئەگەر تۆکمەیی سیستمی سەرکوتکاریی (بەلام بەناو ئازاد)  خۆرئاوایی (ئەمەریکا و ئینگلیز بەتایبەت) نەبوایە، ئەو پشێوەییەی کە بەناوی بەهاری عەرەبی بینیمان، لە ئەمریکا بەزیادەوە دەیبینین.

حەتمەن ئەم گۆڕانی کە دێتە بوون و ئاوابوونی سیستمی خۆرئاوایی بەبێ شەڕی مەزن و کاولکاریی گەورە نابێت. سروشتی دەسەڵاتی خۆرئاوایی سروشتێکی شەڕانگێزە، مومکین نیە جگە لەشەر بزانێت هیچ نزیکبوونەوە ( ئەپرۆچ) یەکی دیکە لە دژی چین بخاتە کار. تەنیا تۆزێک هیوا بە ئاشتی ئەگەر هەبێ، ئەو میتۆدە چینییەیە بۆ رووبەرووبوونەوەی کێشەکان، هەرچەندە لەمرۆدا، دەسەڵاتەکەی چین کەمتر پێرەوی لەو کەلتوورە درێژەی وڵاتەکەی دەکات. بۆیە ئەگەری شەڕی زۆر مەزن لەبەردەم دەرگای مرۆڤایەتیدایە. دەشێ شەڕەکە لەوە ئاڵۆزتر و ماڵکاولکەرتربێ لەوە کە لە شەڕی یەکەم و دووەمی جیهاندا بینرا. هەر ئەم کۆرۆنایە بۆخۆی بەشێکی زۆر بچوکی ئەو شەڕە نەگریسەیە کە لە جەند ساڵی داهاتوودا مرۆڤایەتی پێوەی گیرۆدە دەبێ.

باڵكێش: رۆژهەڵاتی ناوەراست لە گۆرانكاریی ڕیشەییدایە چ لە ئابوری بێت یان سیاسیی كورد لەم هاوكێشە گەورە گۆرانكاریەدا دەتوانێت لە سەدەیی نوێدا ڕۆڵێكی گەورەیی هەبێت.

سیڤان سەعید سەرۆکی بەشی لێکۆڵینەوەی رۆژهەڵاتی ناوین :  رۆژهەلاتی ناوین لە گۆڕانی ریشەییدا نیە، کوا شتی وا هەیە؟ تەنیا شتێکی تازە کە لەرۆژهەڵاتی ناوی رووبدا، هاتنی هێز و ئامادەبوونی راستەوخۆی چینە لەمەولا. وەک پێشتر گوتم، لە ململانێی بەڕێوەبردنی دنیادا کە چین خەریکە دەبێتە شۆفێر لە جێی ئەمریکا، رەنگە رۆژهەڵاتی ناوینیش بە نۆبەی خۆی، دەوری خۆی پێبدرێت. رۆژهەڵاتی ناوین وەک سەد سال لەمەوبەر ( بەتورکیا و ئێران و میسریشەوە) هەر لە حاڵی شۆک و واق وڕماندا ماونەتەوەو هیچ هەنگاوێکی دەستپێشخەریی و کاریگەریان نیە بۆ مرۆڤایەتی. هەر خەریکی کێشەی بێ مانای خۆیانن و لە ناو ململانێی یەکتردا تەواوی هێزەکانی خۆیان بەفیرۆداوە.

ئەگەرمەبەست لە گۆرانە لە شێوەی سیاسی و نەخشەی ولاتاندا، ئەوە گۆرانی ناوو دەم و چاوەکان روودەدەن نەک هزر و سیسستەم و خەیالە سیاسیی و ژیارییەکان. تۆ تماسای تورکیا ئەردۆگان و تورکیاکەی ئەتاتورک بکە؛ بزانە دەتوانی یەک گۆڕانی بچوک ببینی؟ تماسای ئێرانەکەی رەزا شا و خومەینی بکە؛ هەمان شتە. ئێراقەکەی سەدام و مالیکی و کازمی لەجەوهەردا چ فەرقێکی هەیە؟

بۆبەشی دووەمی پرسیارەکەتان؛ وابزانم کوردیش بەشێکە لەو پەرێشانی و شۆک و واقوڕمانەی کە باسمکرد. پرۆژەیەک بەناوی پرۆژەی کوردی نیە. کورد وەک هەمیشە هەر کۆمبارسە. کرمانجەکان دەڵێن: دەوران تێ و دچە، محەمەدێ کوردا هەر پاسەوانە. کورد ئەکتەر نیە هێشتا، ئەوە راستییەکەیە. دەزانم پرۆژەکەی ئۆجالان وەک ئەڵتەرناتیڤێک بۆ پرۆژەی دەوڵەت نەتەوە جێگەی تێڕامان و شرۆڤەی قووڵە. لەراستیدا زۆریش چاوراکێشە و مایەی لێوردبوونەوەیە؛ بەلام لەم پرسیارەدا من وەخت و حەوسەڵەی وەڵامی ئەو باسەم نیە. 

باڵكێش:  چۆن دەتوانرێت دۆزی كورد بكرێتە دۆزێكی نێودەوڵەتی و هەروەها  كورد لەگەڵ جیهانی نوێدا چۆن بتوانێت خۆیی بونیاد بنێتەوە وەك نەتەوە و وەك سیاسەت؟

سیڤان سەعید سەرۆکی بەشی لێکۆڵینەوەی رۆژهەڵاتی ناوین : دۆزی هیچگەلێک ناکرێ و نابێتە دۆزی نێودەوڵەتی، بەڵام سیاسەتی دەولەتەکان هەریەکە و بە پێی بەرژەوەندی خۆیان هەوڵی دەستێوەردان، یان هاوکارییکردن یان رێگرییکردن لە ئامانجی گەلاندا بکەن. بۆ نموونە کێشەی فەلەستین کێشەی ئەوچەند ملیۆن خەڵکەیە کە خۆیان بە فەلستینی دەزانن، نە سعودیە و میسر و ئیمارات؛ نە تورکیا و قەتەر ئێران هیچیان لەبەر خاتری فەلەستینییەکان ئامادە نەبوون و نایشبن جەنگ لەگەڵ ئیسرائیل و ئەمریکا و ئینگلیز بەرپابکەن. کێشەی کوردیش هەمان  دۆخی هەیە.  لەبەر ئەوە دۆزی کورد ناکرێت بە دۆزی نێو دەوڵەتی. بۆ نمونە، کێشەی ژینگە کێشەی نێو دەولەتییە لە چیلێ هەتا ژاپۆن هەموو ناچارن بەشێک بن لە چارەسەر و بەشداربن لەو رێکەوتن و پەیماننامە نێودەوڵەتییانەدا  کە لەسەر ژینگە هەیە و دەبێ.

دۆزی کورد دەبێ ببێتە خەم و هەوڵی کوردان بەخۆیان، بتوانن خۆیان بکەنە هێز و لێبراوانە بیست و چوار سەعات و حەوت رۆژ لە حەفتەیەکدا ( توێنتی فۆ سێڤن) کاربکەن بۆ دۆزەکەیان و لە دەوری رێبەرایەتییەکی لەخۆبوردوو هزر ئازاددا کۆببنەوە، ئیدی دۆزەکە دەگاتە قۆناغێکی جیاواز لەو پەرێشانی و شکستە گرانەی کە سەد ساڵە هەیەتی. بەلام لەمرۆدا وبەهۆی خیانەت و دووبەرەکیی و جەهالەتی خۆیانەوە، ئەمە خەوێک زیاتر هیچ نیە. ئەزموونی جولەکە زۆر گرنگە کورد جاوی لێبکات. لەدوای  سێ هەزار ساڵ لە شکست، دووبەرەکی، ئەنفالکران بەدەستی مەسییحییەکان و ئیسلامەکان و دواجار ئەوروپا و ئینگلیز و هەرەدواییش بەدەستی هیتلەر؛ لە خاڵێکدا وتیان ئیدی بەسە ( ئینەف). لە ساڵی ١٨٩٧ تا ئێستا بروانە چ گۆڕانکارییەک لە رەوشی جوولەکەدا کراوە؟ رەنگە کەسانێک وابزانن کە ئەمریکا و ئینگلیز هاوکاری جوولەکە بوون. لەراستیدا ئینگلیز گەورەترین دوژمنی جوولەکە بوون و تا ئێستایش. بەڵام کاریی نەکردەی جوولەکەکان خۆیان ئینگلیزی ناچارکرد بە هاوکارییکردنیان. ئایا کورد دەتوانێ ئەمریکا و چین ناجار بکا بە هاوکارییکردن؟ ئایا کورد دەتوانێ خۆی رێکبخات لە ژێر رێبەرایەتییەکی چالاک و لەخۆبوردوودا بۆ ناچارکردنی دنیا؟ ئەوە نهێنی کارەکەیە ئەگەر بتوانن بیکەن.

باڵكێش: ئێستا دوو مۆدێلی سیاسەت لەناو كورددا هەیە ( مۆدێلی خۆسەریی وەك رۆژئاوا ) مۆدێلی  دەوڵەتی و حكومەتی وەك( هەرێمی كوردستان)  كام مۆدێل دەبێـە  موخاتەب بۆ مانەوەی كورد و چۆن.

ئەو دوو جۆرە لە ناسنامەی سیاسی، هەریەکە خاوەنی دنیابینی و پەیوەندی ئابووریی و سیاسی و تەنانەت دوپلۆماسی خۆیەتی. لەدەرەوەی کورد، هەم دۆستەکان ( ئەگەر هەبێ) و هەم دوژمنەکانی کوردیش، وەک یەک کوتلە دەرواننە کورد. بەڵام لە پراکتیکدا، ئەو جیاوازییە لەبەرجاو دەگرن و مامەلەی کاتیی لەگەل دەکەن. بۆ نموونە؛ تورکیا و ئێران تا ئەوکاتەی کاریان بە پارتی دیموکراتی کوردستانی ئێراق و پارتەکانی ناو بازنەی کوردایەتی تەقلیدی هەبێ، جیاوازییەک نیشاندەدەن، بەلام لە جەوهەردا هەموو کورد وەک یەک کوتلە مامەڵەی لەگەڵ دەکرێ لەدەرەوەی کورد خۆی. لە ناوخۆی سیاسەتی کوردیدا، دابەشبوونەکە ئەوەندە قووڵ و زەقە کە ئەگەری لێکتەگەیشتن لە سفرەوە نزیکە. بۆیە ئەو دوو جۆرە لە گوتاری سیاسی، ناجارن وەک رەقیبی یەکتر مامەلە بکەن تا ئەەوکاتەی یەکێکیان بەتەواوی ئەیتریان پایماڵ دەکا. پارتی لە رێگەی درۆ و دراوو چەواشەکردن و وابەستەیی بە داگیرکەرەکانی کوردستانەوە گوتاری خۆی دەپارێزێ. پەکەکەیش بە ئیمکانی ئایدیۆلۆژی و جۆرێکی جیاواز لە لا ئاکتی سیاسیی و ئابووری و دیپلۆماسیی خەریکی پەرەدانە بە گوتارەکەی خۆی.

پرسیارەکەتان کە دەڵێن کام مۆدێل دەبێتە موخاتەب بۆ مانەوەی کورد و چۆن؟ دوو جۆر کورد هەیە ئێستا، کامیان لەو دوو گوتارە پێشبکەوێ، ئەوجۆرە لە کوردبوون گەشەدەکا. وا دیارە هەردوو جۆرەکە ئەگەری مانەوەیان هەیە. کوردی تەقلیدی کە پارتی نوێنەریانە، هەمیشە وەک ئامرازێک بەدەستی هەزە داگیرکەرەکانەوە دەمێنی و بەشدارە لە مانەوەی سیاسەتی هەنووکەیی دنیا. دەستەواژەی: کەروێشک راکە، تانجی دوایکەوە، راست گوزارشتە لەو رەوشەی کە بۆ کوردیان خولقاندووەلانیکەم لە هەشتا ساڵی رابردوودا. پارتی ئەو کەروێشکەیە کە هەردەبێ رابکات و نایشهێڵن تانجییەکە بیگرێ. ئیدی ئەو فەوزایە هەیە کە هەرێمی کوردستان  روونترین نموونەیەتی. رەوشی پەکەکە جیاوازە. پەکەکە خەریکی بنیاتنانی ناسنامەیەکی نوێیە بۆ کورد و گەلانی ناوچەکە. زۆر سەختە، زۆر نەکردەنییە، بەڵام پەکەکە دەستی بە پرۆژەکەی کردووە. ئەگەری سەرکەوتنی زۆر کەمە، بەڵام سفر نیە. ئەگەری مانەوەی پرۆژەکەی پەکەکە بەندە بە هۆشیاریی و لەخۆبوردوویی و کۆبوونەوەی کورد لەدەوری سەرکردایەتییەکی خۆنەویست و کارا کە ئەقل و توانای خۆ گۆڕیین و خۆ نوێکردنەوەی هەبێ، بەب لەدەستدانی لانیکەمی سەربەخۆیی هزریی و سیاسی لە نێو ئەو هەموو کێشمەکێشمی سیاسی و موخابەراتییەی کە ناوچەکەی پەرشانکردووە. بۆیە دەڵێم نەکردەنی و سەختە. بەڵام سفر نیە.

ئەگەر ئەو کوردەی کە پەکەکە دەیەوێ دروستی بکا، دروستببێ، ئەوە کوردیش دەبێتە خاوەنی ستاتۆی خۆی وەک مرۆڤ حسابی بۆدەکرێ. ئئەو کوردەیش کە پارتی دەیەوێ و حاڵی حازر هەیە، بریتیە لە کوردێکی مل خواری ملکەچی بێ ناوو ناسنامەی وابەستەی دەستی داگیرکەرەکانی کوردستان. ئەوە هەیە و هێزەکانیش دەخوازن هەروابێ و هەر بمێنێ. کێ لەبەرهەم ساڵح، ساڵحتری دەستدەکەوێ بۆ خزمەتی ئێراق و تورکیا و ئێران؟ کێ لە ماڵی بارزانی دەستەمۆتری دەستدەکەوێ بۆ خزمەتی داگیرکەرانی کوردستان و ملکەج و ریسواکردنی کوردان؟  گەلی کورد خۆی یەکێک لەو دوو گوتارە هەلدەبژێرن، بۆیە دەبنە دوو بەرە هەتا یەکێکیان ئەیدیکە پایماڵ دەکا. 

باڵكێش: كورد لە نێوان چین و ئەمریكادا دۆستایەتی و هاوپەیمانی ڕیشەیی و بەهێزی لەگەڵ كامیان دورست بكات و بۆچی؟

سیڤان سەعید سەرۆکی بەشی لێکۆڵینەوەی رۆژهەڵاتی ناوین : کورد کامەیە تا حەدی هەبێت یەکێک لەو دوو هێزە هەڵبژێرێت؟  هەریەک لەو دوو گوتارە سیاسیەی کورد کە لەسەرەوە باسمکردن، بە حسابی خۆیان خەریکی پەیوەندی دیپلۆماسیی و لۆبیی و ئەوشتانەن بۆ خزمەتی دۆزەکەیان، بەڵام لە هیچ شوێنێکدا بە شێوەیەکی گرنگ دەستیان نەگەیشتووە بە کەسانێک کە دەتوانن لە بریارەکاندا دەستیان هەبێ. ئەوە کێشە و فەوزای ناوچەکەیە کە جار جار وشەی کورد دەدا بە گوێی دەسەلاتەکانی دنیادا.  بەکارهێنانی کوردان بووە وایکردووە جارجار وێنەی سەرکردەیەکی کوردمان لەگەڵ کەسێکی ناوداری دنیا بینیوە. وشەی هاوپەیمانی ڕیشەیی یەک ملیۆن مەتر دوورە لە رەوشی کوردەوە هێشتا.

ئەگەر دەخوازی بزانی کە رەوشی چین دەرهەق بە کورد چۆنە، ئەوە بەکورتی چین هەرگیز نایەوێ بە ئاشکرا هاوکاریی کوردان بکا. هەرگیز ناخوازێ دڵی چواردەولەتەکەی داگیرکەری کوردستان برەنجێنێ. زۆر زیرەکانە و بە نهێنی رەنگە کورد بتوانێ هەندێک هاوکاریی لە چین وەربگرێت بەبێ ئەوەی کەس بەهەند وەریبگرێت. ئەوە باسێکی دوورو درێژە، وەختێکیتر دەکرێ لێی بدوێین.

باڵكێش: پێت وایە لە دواین قۆناغەكانی گۆرانكاریی لە ناوچەكەدا و گۆرینی نەخشەكان كوردەكانیش دەبنە خاوەنی نەخشە و پێگەیی خۆیان؟

سیڤان سەعید سەرۆکی بەشی لێکۆڵینەوەی رۆژهەڵاتی ناوین : زۆر بەکورتی، نازانم، بەڵام ئەوەندە دەزانم، کە ناسنامەی خاوێن و نەخشەی کوردی یان تورکی یان عەرەبی چانسی مانەوەیان کەمترە لە داهاتوودا، ناسنامەی کورد هەر دەمێنێ و زیاتریش گەشەدەکا، زمان و کولتور و رەسەنایەتی سروشتی کورد لە رابردوودا لەناو نەچووە، تازە لەناوناچێ. بەڵام نەخسەی دەستکرد و زۆرەملێی لە وێنەی ئەوەی تورکیا و ئێراق و ئێران زۆر مەحاڵە لە ئایندەدا خۆیبگرێت. بنواڕە بار و دۆخی سوریا، دەکرێ تورکیا و ئێرانیش وەک سوریا لێک هەڵبوەشێن و پارچە پارچە ببن، بەلام هیچ جێیەک بە پوختی نابێتە هی یەک نەتەوە. پرۆژەکەی ئۆجالان لەوێوە مایەی تێڕامانە و ئەگەری داهاتووی دووری هەیە، ئەگەر لەم بار و دۆخە سەختەی ململانێی چین و ئاەمریکادا بتوانێ خۆی رابگرێ و بانگەشەی هێڵی سێیەم بپارێزێ و ئەو زلهێزانە لەیەک هەنگاودا نەیپلیشێننەوە.

باڵكێش: هێرشەكانی توركیا لە ناوچەكە بۆ سەر دەوڵەتان بەگشتی و كوردستان لە دوو پارچە چ پەیامێكیان تێدایە و دەبێت چۆن مامەڵەیان لەكةڵ بكرێت؟

سیڤان سەعید سەرۆکی بەشی لێکۆڵینەوەی رۆژهەڵاتی ناوین : هێرشی تورکیا و ئێرانیش بۆ سەر کوردستانە، بۆ سەر ناسنامە و بوونی کوردە وەک کوردێکی بەرخۆدێر و ئازاد. مامەلە لەگەڵ دوژمن تەنیا بە بەرخۆدان دەکرێ. تەسلیم بوون بە تورکیا لە ژێر هەر ناوێکدا، یەکسانە بە هەڵبژاردنی مردنێکی ریسوایی. کوردی بەرخۆدێر مردنی پڕ شانازیی هەڵدەبژێرێ لە دژی تورکیا، کوردی ملکەجیش مردنی ریسوایی. هەردوو دەمرن، بەس بە دووجۆری جیاواز. کاتێ کوردی بەرخۆدێرکوژرا، کوردی ملکەچ بە ئیسراحەت ناژی، سەرەی ئەویش دێت. مردنیش تەنیا مردنی فیزیکی نیە. ئەنفالی کولتوریی و زمانیی هزری لە مردنی فیزیکی خەتەرترە.

هێرشی تورکیا هێرشێکی سیاسی نیە تا مرۆڤ بتوانێ موناقەشەی بکا، یان بە شێوەی سیاسی مامەڵەی لەگەڵ بکا. هێرشێکی بەڕبەڕی تاڵانکار و لەناوبەرە. ناکرێ دان و ستاندنی لەگەڵ بکرێ. تەنیا کورد دەتوانێ بەرگری بکا.

سیڤان سەعید

پرۆفیسۆری یاریدەدەر بۆ سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوین

سەرۆکی بەشی لێکۆڵینەوەی رۆژهەڵاتی ناوین لە زانکۆی شانشی لە چین